اگزما ( Eczema ) : نوعی بیماری شایع پوستی است که می‌تواند هر فردی را در هر سن مبتلا کند. این بیماری باعث خارش، خشکی، قرمزی و تحریک پوست و ایجاد تاول مانند روی پوست می‌شود. اگزما که درماتیت آتوپیک نیز نامیده می‌شود، معمولاً در دوران نوزادی یا اوایل کودکی آغاز می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. البته این بیماری ممکن است در هر سنی رخ بدهد.اگزما از بیماری های واگیردار نیست، یعنی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. ولی پوست مبتلا به اگزما، در برابر بیماری‌های عفونی مانند: زگیل و تبخال، بسیار آسیب پذیر است. این بیماری نوعی درماتیت است و در افرادی که آلرژی‌هایی از جمله: تب یونجه و آسم دارند امکان مبتلا شدن به اگزما بیشتر است .

علائم اگزما : خارش شدید پوست - ملتهب‌شدن بخش‌هایی از پوست - پوسته‌پوسته شدن پوست - خشکی پوست - زبر شدن پوست - مسدود شدن فولیکول‌های مو که به ایجاد برجستگی‌های کوچک (معمولاً روی صورت، بالای بازوها و ران‌ها) منجر می‌شود - افزایش چین ‌و‌ چروک پوست در کف دست و زیر چشم - تیره‌شدن پوست دور چشم

محرک‌های اگزما : محیط‌های سرد یا خشک - تعریق - استرس عاطفی یا اضطراب - تغییرهای ناگهانی دما - قرار گرفتن در معرض بعضی مواد شیمیایی یا محلول‌های شوینده مثل صابون‌ها، عطرها و لوازم آرایشی، پشم یا الیاف مصنوعی، گردوغبار، ماسه و دود سیگار

انواع اگزما :

1- اگزمای آتوپیک (Atopic) : این نوع از اگزما، شایعترین نوع اگزما می باشد. اگزما آتوپیک معمولاً در کودکان از هنگام شیرخوارگی شروع شده و ممکن است تا هنگام نوجوانی و بزرگسالی ادامه داشته باشد. به‌نظر می‌رسد که ارثی باشد چرا که تقریباً همیشه سابقهٔ خانوادگی درماتیت یا آسم در این افراد وجود دارد. نشانه‌های این نوع درماتیت عبارت‌اند از: خشکی پوست به همراه خارش، بثورات بر روی صورت، داخل آرنج، پشت زانوها، و بر روی دست‌ها و پاها. خارش پوست که موجب قرمزی، ورم، ترک، خروج مایع، کلفتی پوست و پوسته‌اندازی می شود .

2- درماتیت تماسی (Contact dermatitis) : تماس مستقیم با یک ماده تحریک کننده باعث این نوع از اگزما می شود و فقط سطح پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بهبود این حساسیت معمولاً روزها و هفته‌ها طول می‌کشد و فقط وقتی به‌طور کامل از بین می‌رود که پوست دیگر به هیچ وجه در تماس با مادهٔ حساسیت‌زا یا محرک قرار نگیرد. درماتیت تماسی معمولاً نقاط خارش‌داری را برجا می‌گذارد که سطح وسیعی را درگیر می‌کند و حالت سوختگی ایجاد می‌شود. در این حالت، سطحی که بیشتر با مادهٔ محرک در تماس بوده، بیشتر درگیر می‌شود.

درماتیت تماسی به دو دسته تقسیم می‌شود: 1- درماتیت تماسی تحریکی که شایع‌ترین نوع درماتیت است و در اثر تماس مکرر با آب، مواد شوینده، حلال‌ها و مواد شیمیایی یا دئودورانت‌ها ایجاد می شود ، چون این مواد چربی و عوامل محافظت‌کننده را از سطح پوست ( کف دست ها ) حذف می‌کند. علائم آن بیشتر شامل قرمزی، خارش، پوسته‌پوسته شدن، تورم، تاول، خشکی، فلسی شدن، ضخیم شدن و احساس حرارت در نقطهٔ تماس می‌شود. در موارد شدیدتر، تاول‌های شدید و زخم‌های باز ایجاد می‌شود. بیشتر افرادی که با آب در تماسند، مانند آرایشگرها و تولیدکنندگان مواد غذایی، بیشتر به این نوع درماتیت مبتلا می‌شوند. 2- درماتیت تماسی آلرژیک به‌علت تماس پوست بدن با موادی است که اکثر مردم نسبت به آن واکنش نشان نمی‌دهند مانند صابون، مواد الکلی، نیکل، عطر، لاستیک، رنگ مو یا کاندوم ، انواع مختلف داروها، آفت‌کش‌ها، لوازم آرایشی، افزودنی‌های غذایی، مواد شیمیایی تجاری، مواد پلاستیکی، لاتکس، سیمان و تمام موادی که به نوعی باعث بروز حساسیت می‌شوند، می‌توانند باعث بروز این نوع درماتیت شوند . در این عارضه پوست قرمز شده و با خارش و سوزش همراه است . علائم آن از خفیف تا شدید متغیر و مثل درماتیت تماسی تحریکی است. تشخیص آن هم از طریق آزمایش انجام می‌شود.

3- درماتیت سبورئیک (Seborrheic dermatitis) : این نوع از اگزما، نوزادان و بزرگسالان را درگیر می کند . علت دقیق ایجاد درماتیت سبورئیک به درستی مشخص نشده است ، با این حال این وضعیت اغلب همراه با وجود موجوداتی شبیه مخمر (قارچ) بر روی پوست می باشد. این عارضه باعث بروز لکه‌های فلس دار، قرمزی پوست و شوره سر پایدار می‌شود. این حالت معمولاً در مناطق چرب بدن مانند صورت، بالای قفسه سینه و کمر بروز می‌کند. این بیماری می‌تواند یک عارضه طولانی‌مدت باشد که به‌طور متناوب دارای دوره بهبودی و عود مجدد است.

4- درماتیت سوزش‌آور: زمانی اتفاق می‌افتد که پوست به‌طور مکرر در معرض شستشوی بیش‌ازحد و یا مواد سمی قرار می‌گیرد.

5- اگزمای سکه ای (nummular) : این نوع اگزما در مردها بیشتر از زن ها ایجاد می شود. در اگزمای سکه ای، لکه هایی به شکل سکه بر روی پوست بازوها و ران پاها ایجاد می شوند که خارش دار بوده و ممکن است ترشح داشته و پوسته پوسته و یا تاول دار شود.

6- اگزمای آستئاتوتیک (Asteatotic) : این نوع اگزما در افراد سالخورده شایع تر بوده و به علت خشک بودن پوست در افراد مسن ایجاد می شود. در این نوع اگزما، پوست دچار پوسته پوسته شدن می شود و ترک می خورد.

7 - اگزمای دیس هیدروتیک (Dishidrotic) : این نوع اگزما در جاهایی که پوست ضخیم است مثل روی انگشت ها، کف دست ها و کف پاها ایجاد می شود. تاول های متعدد و کوچکی ایجاد می شوند که گاهی اوقات این تاول ها به هم متصل شده و تاول بزرگی را تشکیل می دهد که ترشح می کند.

روشهای پیشگیری از اگزما :

• به جای دوش آب گرم، دوش آب ولرم یا متوسط بگیرید.
• پوست خود را مرطوب و پر آب نگه دارید.
• پس از دوش گرفتن سریعاً از مرطوب کننده استفاده کنید.
• لباس‌هایی غیر چسبان بپوشید که پوست را تحریک نکند. لباس‌هایی که از الیاف‌های طبیعی مانند کتان تهیه شده را بپوشید. لباس‌های پشمی و کنف می‌تواند باعث تحریک بیشتر پوست شود.
• از مصرف صابون‌های زبر و پاک کننده‌های بدن اجتناب نمایید.
• اگر در آب و هوای خشک زندگی می‌کنید، از یک دستگاه رطوبت ساز در خانه خود استفاده کنید.
• در طول روز آب بنوشید.

مواد غذایی حساسیت زا برای اگزما : فست‌فود مانند همبرگرهای چرب و هر چیز سرخ شده - غذاهای از قبل آماده شده منجمد: مانند پیتزا و سیب‌زمینی منجمد و فیله مرغ - غذاهای شیرین مانند نوشابه‌ها و شیرینی‌ها - تنقلات مانند چیپس و کلوچه - غلات تصفیه شده مانند آرد سفید و پاستا - گلوتن مانند نان، کراکر، غلات صبحانه، ماکارونی - هر گونه ماده‌ای که ممکن است به آن حساسیت داشته باشید؛ مانند شیر گاو، سویا، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، مغزیجات درختی، صدف

غذاهای مناسب برای کاهش علائم اگزما : ماهی‌های چرب - میوه‌ها و سبزیجات تازه - غذاهای غنی از پروبیوتیک - غلات کامل - آجیل و دانه‌ها - روغن زیتون - چای سبز - آب و مایعات

درمان خانگی اگزما : کمپرس سرد ( کاهش التهاب و خارش ) - حمام جو دوسر ( کاهش خارش و التهاب ) - عسل ( بهبود و ترمیم زخم ) - مرطوب‌کننده‌ها مثل آلوئه ورا ، روغن نارگیل ، روغن بادام ،شی باتر و وازلین (تسکین خارش، کاهش التهاب، نرم‌کنندگی پوست) روغن درخت چای ( ضد باکتری و التهاب ) حذف غذاهای حساسیت زا - تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق جهت کاهش التهاب و بهبود خواب

درمان اگزما : اگزما یک بیماری مزمن است و معمولاً به صورت دوره‌ای بهبود می‌یابد و بعد شعله‌ور (بدتر) می‌شود. این بیماری قابل‌درمان نیست، اما علائم آن با انجام چند اقدام خودمراقبتی و مصرف بعضی داروها، قابل‌کنترلند مثل :

حذف عوامل تشدید‌کننده علائم اگزما (محرک‌ها) - حفظ آب پوست - رفع آسیب‌های پوست - رفع خارش با استفاده از کرم و پماد - درمان اختلال‌های اعصاب و روان ( در صورتیکه دچار اظطراب یا افسردگی ناشی از اگزما شده اید ) - مراقبت از پوست با استفاده از کرم و مرطوب کننده های حاوی سرامید - استفاده از صابون‌ها و محصولات خفیف و عاری از عطر، رنگ و الکل

به طور کلی در صورت ابتلا به اگزما، می‌توانیم با پرهیز از قرار گرفتن در معرض محرک‌های این بیماری و به‌کار بردن راهکارهای درمانی موجود، به تسکین علائم خود کمک کنیم.